Contextuele Hulpverlening

Mischa, gespecialiseerd gezinsbegeleider bij Stichting ROOZ, volgt de opleiding Contextuele benadering in de hulpverlening aan de CHE (Christelijke Hogeschool Ede). Hij vertelt waarom hij is gestart met deze opleiding, wat contextuele hulpverlening precies inhoudt en hoe het zijn werk beïnvloedt.
Waarom ben je gestart met deze opleiding?
“Ik was op zoek naar een vervolgstap in mijn professionele ontwikkeling. “De holistische benadering van de contextuele theorie sprak me aan: het gaat niet alleen om het kind of de ouder, maar om de hele gezinscontext en familiegeschiedenis. Het helpt me ook mijn eigen familiepatronen beter te begrijpen.”
Wat is contextuele hulpverlening?
De contextuele benadering benadrukt dat mensen elkaar nodig hebben om te bestaan en daarbij een natuurlijk besef van rechtvaardigheid hebben. Mensen zijn niet alleen, ze zijn afhankelijk van elkaar en kunnen pas echt mens worden in de relatie met de ander. Dit wordt ontische verbondenheid genoemd. Als mensen afhankelijk van elkaar zijn, dan betekent dat ook dat ieder mens ook ethisch recht heeft op zorg, en dat andersom ieder mens ook een ethische plicht heeft om passende zorg te geven aan de ander, zolang dit in verhouding staat met de aard van de relatie (Van der Meiden, 2020).
De theorie onderscheidt vijf dimensies die samen de dynamiek binnen relaties en gezinnen weergeven: feiten, psychologie, interacties, relationele ethiek en verbondenheid. Deze dimensies helpen om patronen in gezinnen beter te begrijpen (Boszormenyi-Nagy, 2000).
Een belangrijk concept is de aangeboren loyaliteit van kinderen naar hun ouders.“Je wordt geboren met een aangeboren loyaliteit naar je ouders,” legt Mischa uit. Van Klaveren (2024) noemt dit een natuurlijke neiging om trouw te zijn aan degenen waarmee je verbonden bent. Als ouders niet passend kunnen geven aan hun kinderen wat zij nodig hebben ontstaat een disbalans: het kind geeft bijvoorbeeld meer dan past bij zijn leeftijd of zijn geven wordt niet gezien of erkend.
De focus ligt op de dynamiek tussen verschillende generaties en de manier waarop onverwerkte gebeurtenissen uit het verleden invloed kunnen hebben op huidige relaties.De Volgens Heyndrickx et al. (2022) kunnen onrechtvaardigheden van eerdere generaties doorwerken in latere generaties. Als de balans van geven en ontvangen verstoord is geweest in eerdere generaties en er onrecht is ontstaan bij de kinderen, dan is er kans dat deze kinderen later op volwassen leeftijd proberen te halen wat nooit gegeven werd. Bij hun eigen kinderen of bij hun partner. Een openstaande rekening van een vorige generatie wordt dan aan de huidige generatie gepresenteerd. “Dit inzicht helpt me om terugkerende problemen binnen families te begrijpen en te doorbreken,” vertelt Mischa.
Verandering in benadering van hulpverlening
“Door de contextuele bril ben ik nog beter gaan kijken naar de relaties binnen het gezin en het bredere netwerk. Het is voor mij belangrijk om niet alleen met het kind aan de slag te gaan, maar ook met de ouders en andere belangrijke mensen in het leven van het kind,” legt Mischa uit. “Soms schuiven zelfs grootouders aan in de gesprekken, omdat zij een belangrijke rol spelen in de dynamiek van het gezin. Het is belangrijk te beseffen dat, zelfs wanneer je alleen met een cliënt spreekt, de klanken van eerdere generaties in hem of haar doorklinken.”
De opleiding heeft hem daarnaast geholpen om met een nieuwe blik naar zijn eigen context te kijken. “Het geeft je inzicht in waar bepaalde patronen en gedragingen vandaan komen, niet alleen bij de gezinnen waarmee je werkt, maar ook bij jezelf,” vertelt Mischa.
Contextuele hulpverlening in de praktijk: contactbreuken binnen families
“Met enige regelmaat hoor en zie ik contactbreuken binnen families,” vertelt Mischa. “Hoe ga je om wanneer een ouder het contact met zijn kind verbreekt of andersom? Misschien heeft diegene een goede reden om te breken of heeft diegene juist een goede reden om het niet weer goed te maken? Misschien dat iemand of jezelf beschermd moet worden door te breken of juist de breuk in stand te houden? Een breuk levert dan misschien wel iets op, maar er is ook verlies.” De eerder beschreven loyaliteit en het belang van ontvangen en geven komen door een breuk ernstig in het gedrang.
Boszormenyi-Nagy en Krasner (1994) stellen dat een familiebreuk vaak een teken is van verloren vertrouwen. “Onrechtvaardigheid blijft bestaan zonder hoop op herstel,” schrijven zij. Mischa beaamt dit: “De prijs voor alle betrokkenen is vaak hoog. Gevoelens van verdriet, boosheid, verlies van vertrouwen en hoop spelen een grote rol.” Het is dus ook niet vreemd dat mensen die te maken krijgen met een familiebreuk, vooral tussen ouders en kinderen, op een gegeven moment kunnen vastlopen in hun leven.
Van breken naar onderbreken
De contextuele benadering richt zich op het hertalen: van ‘breken’ naar ‘onderbreken’ (Heyndrickx et al., 2022). Niet omdat volgens Van Klaveren (2024) breken verboden is, maar omdat relaties altijd in beweging zijn. Mensen en relaties kunnen groeien .Ze vergelijkt het met een deur: “Soms is het nodig om een deur te sluiten. Maar doe de deur niet op slot en gooi zeker niet de sleutel weg”.
Intergenerationele patronen spelen hierbij een belangrijke rol. Mischa legt uit dat het waardevol is om te onderzoeken of breuken vaker voorkomen binnen de familie. “Zijn er patronen van onrecht of niet-gewaardeerd hard werken? Welke verwachtingen draag ik mee van mijn ouders, en hoe geef ik die door aan mijn kinderen?” Dit soort vragen helpt om inzicht te krijgen in patronen die generaties overstijgen. “Zodra je die begrijpt, kun je ze ook doorbreken.”
Hoewel niet alle breuken hersteld kunnen te worden, is het volgens Mischa wel belangrijk om loyaliteit een nieuwe vorm te geven. Van Klaveren (2024) stelt dat andere relaties kansen bieden om loyaal te zijn. Mischa sluit af: “Loyaliteit kun je ook laten zien in hoe je zelf in het leven staat. Een goede zoon kun je bijvoorbeeld ook zijn door een liefdevolle vader of oom te zijn.”
De toekomst van Contextuele Hulpverlening binnen de jeugdzorg
“De theorie is relatief onbekend, mede omdat het jargon soms complex is. Het zou heel waardevol zijn als meer hulpverleners deze manier van denken omarmen” zegt Mischa. Hij hoopt dat contextuele hulpverlening in de toekomst een grotere rol mag gaan spelen: “Het biedt zoveel inzicht in de diepere laag van menselijke relaties en familiedynamieken die generaties overstijgen. De opleiding heeft me niet alleen een nieuwe professionele kijk op hulpverlening gegeven, maar ook als mens gevormd. Daardoor kan ik nu met een andere bril naar zowel mijn eigen leven als mijn werk kijken”.
Bronnen:
Boszormenyi-Nagy, I. (2000). Grondbeginselen van de contextuele benadering. De Toorts.
Boszormenyi-Nagy,I & Krasner, B (1994). Tussen geven en nemen. Over contextuele Therapie. 6e ongewijzigde druk. De Toorts
Heyndrickx, P., De Loof, L., Knip, R., Van Herck, A., & Van Klaveren, W. (2022). Handboek contextuele hulpverlening: Op verhaal komen in de dialoog. Pelckmans.
Van der Meiden, J. (2020). Van contextuele theorie naar praktijk. Coutinho.
Van Klaveren, W. (2024). Contactbreuken binnen de familierelaties. Toegestaan? Vakblad voor Contextuele Hulpverlening, 29 (3).
Deel |
|