Werken met oog voor cultuur: verbinding vinden voorbij verschillen

Wat is cultuursensitieve begeleiding?

Cultuursensitief werken betekent aansluiten bij de normen, waarden en overtuigingen van de cliënt. Niet door aannames te doen, maar door echt te willen begrijpen wat belangrijk is voor iemand. Het is belangrijk om vragen te stellen en te luisteren zonder oordeel. Er is bovendien niet één manier van ‘de Marokkaanse’ of ‘de Turkse’ cultuur; binnen elke gemeenschap bestaan talloze verschillen. Het draait om respect, openheid en het zoeken naar verbinding, ondanks culturele verschillen.

Tussen twee werelden

Veel jongeren groeien op tussen twee culturen: thuis ervaren ze de waarden van hun ouders, terwijl ze buitenshuis worden gevormd door de Nederlandse samenleving. Ze schakelen constant en dit kan verwarring en spanningen opleveren, zowel bij jongeren als hun ouders. Ouders vragen zich soms af hoe ze hun kinderen moeten opvoeden in een cultuur die anders is dan die van henzelf.

Gelijkwaardigheid als sleutel

In de begeleiding is het belangrijk om de aanpak af te stemmen op de leefwereld van gezinnen. Dat begint bij goed willen begrijpen waar iemand vandaan komt – letterlijk en figuurlijk. En vertrouwen opbouwen kost tijd. Zeker in gezinnen waar hulpverlening niet vanzelfsprekend is, of zelfs als ongebruikelijk wordt gezien. In veel niet-westerse culturen lossen mensen problemen op binnen het eigen netwerk – met familie, buren of ouderen uit de gemeenschap. Hulp van buitenaf roept dan vragen op: waarom komt er een professional, wat zegt dat over ons gezin? Een gelijkwaardige houding – waarbij de hulpverlener naast, en niet boven, het gezin staat – maakt hierin het verschil. Door ruimte te geven, vragen te stellen en erkenning te tonen voor het perspectief van de ander, ontstaat verbinding.

Uitdagingen en het zoeken naar balans

Soms botst wat in een cultuur normaal is met de Nederlandse normen en waarden. Dan is het zoeken: hoe houd je respect voor iemands achtergrond én bewaak je de ontwikkeling van een kind? Geen makkelijke puzzel, wel een belangrijke. Die leggen we niet alleen, maar samen – met ouders én collega’s. Het is belangrijk om in dialoog te blijven en samen te zoeken naar oplossingen.

De kracht van taal en verbinding

Taal is vaak een drempel én een brug. Wie de taal van de cliënt spreekt, maakt makkelijker contact. Maar ook zonder gezamenlijke taal is verbinding mogelijk. Lichaamstaal, geduld, een vriendelijke houding en het oprechte proberen om iemand te begrijpen, geven mensen het gevoel dat ze gezien en gehoord worden.

Een open blik

Cultuurverschillen kunnen leiden tot misverstanden. Een opvoedingsritueel zoals voorlezen voor het slapengaan kan voor de één vanzelfsprekend zijn, terwijl in een andere cultuur de dag wordt afgesloten met thee en familiegesprekken. Als professionals hun eigen normen onbewust als maatstaf gebruiken, kunnen ouders zich miskend of buitengesloten voelen. Het is daarom belangrijk om steeds kritisch naar het eigen perspectief te blijven kijken en te blijven leren van het verhaal van de ander.

Waarom cultuursensitiviteit ertoe doet

Bij Stichting ROOZ geloven we dat iedereen het verdient om zich welkom en begrepen te voelen. Als we willen aansluiten bij de leefwereld van gezinnen, moeten we hun taal leren spreken – letterlijk én figuurlijk. Cultuursensitief werken helpt om vertrouwen op te bouwen, misverstanden te verkleinen en inclusieve begeleiding te bieden. Dat is niet alleen respectvol, maar ook effectief.

Cultuursensitief werken is geen kant-en-klaar stappenplan. Het is een houding, een manier van kijken, luisteren en verbinden. Want alleen zo doen we recht aan de diversiteit van de mensen met wie we werken en bouwen we aan duurzame, betekenisvolle relaties. In een samenleving die steeds diverser wordt, is het belangrijker dan ooit om verder te kijken dan onze eigen referentiekaders. Als we echt willen bijdragen aan gelijke kansen voor alle kinderen en gezinnen, moeten we ons openstellen voor meer dan alleen de Nederlandse cultuur. Door nieuwsgierig te blijven, verschillen te erkennen én te waarderen, bouwen we aan een samenleving waarin iedereen zich gezien en gehoord voelt.