Ervaringsdeskundigheid wordt binnen zorgorganisaties steeds meer erkend. Maar wat maakt ervaringsdeskundigheid zo waardevol? En welke rol speelt iemands persoonlijke ervaring? Marijn, ambulant begeleider en groepsbegeleider bij Stichting ROOZ, is zelf ervaringsdeskundig en neemt ons mee in zijn persoonlijke ervaring.
Wat is ervaringsdeskundigheid?
Uitsluitend mensen die na een situatie van ‘ontwrichting’ een herstelproces hebben doorlopen en hierover kunnen reflecteren, kunnen zich ontwikkelen tot ervaringsdeskundige (Weerman et al., 2019). “Ervaringsdeskundigheid is het vermogen om je eigen ervaringen die ontwrichtend hebben gewerkt of langdurig hebben ingewerkt, te verwerken en daarop te reflecteren”, legt Marijn uit. “Het is de kracht om je eigen ervaring professioneel in te zetten, nadat je deze hebt verwerkt en ermee hebt leren omgaan.” Marijn benadrukt het belang van verwerking en het vermogen om professioneel met je ervaringen om te gaan als essentiële voorwaarden voor ervaringsdeskundigheid.
Als ervaringsdeskundige bij Stichting ROOZ deelt Marijn zijn ervaring met autisme en ADHD. Sinds zijn vijfde is hij gediagnosticeerd. Daarna heeft hij zelf lange tijd begeleiding gehad en op de logeeropvang gezeten. “Toen ik geen cliënt meer was, ben ik in dienst gegaan. Ik was toen ook begonnen met de studie Social Work op de CHE en ik was op zoek naar een bijbaan waar ik mij kon ontwikkelen als social worker. Dat sloot heel goed aan. Mijn eigen ervaringen hebben mij geholpen om beter aan te sluiten bij de jongeren die wij ondersteunen”.
Het belang van empathie en inlevingsvermogen
Marijn benadrukt het belang van empathie en het vermogen om je in te leven in de situatie van anderen. “Het inzetten van ervaringsdeskundigheid vereist niet alleen het hebben van ervaringen, maar ook het vermogen om je in anderen te verplaatsen”, legt hij uit.
Verschillende rollen
Een van de kernprincipes van ervaringsdeskundigheid is volgens Marijn de flexibiliteit om verschillende rollen aan te nemen en te reflecteren op je eigen handelen. “Ik probeer mijn ervaringen te gebruiken om een band op te bouwen met de jongeren die ik begeleid, terwijl ik ook mijn professionele vaardigheden toepas. Tijdens het logeerweekend neem ik verschillende rollen aan door te vertellen dat ik zelf ook op het logeerweekend heb gezeten, als dat ten gunste is voor de relatie. Ik neem de rol aan van begeleider als dat nodig is. Als dat niet nodig is, ben ik gewoon Marijn en deel ik dingen vanuit mezelf”. Daarbij staan gelijkwaardigheid en respect centraal. “Ik probeer ze nu in mijn begeleiding als gelijkwaardig te behandelen, niet als gelijke, maar als gelijkwaardig”, benadrukt hij.
Het belang van goede begeleiding
Maar ervaringsdeskundigheid gaat verder dan alleen handelen vanuit je eigen ervaring. Het is ook van cruciaal belang om te erkennen dat niet iedereen die ervaringen heeft gehad, direct geschikt is om anderen te helpen. “Als iemand het nog niet heeft verwerkt, kan iemand zo weer in een terugval komen. Je moet eerst voor jezelf zorgen voordat je voor de ander kan zorgen”. Marijn benadrukt dat ervaringsdeskundigen moeten worden ondersteund en begeleid om effectief te kunnen werken. “Het is cruciaal dat organisaties verantwoord omgaan met het inzetten van ervaringsdeskundigen en waar nodig ondersteuning krijgen om hun werk goed te kunnen doen”.
De waarde van ervaringsdeskundigheid
Ervaringsdeskundigheid is een waardevolle bron van kennis en inzicht in de jeugdzorg. Door hun persoonlijke ervaringen in te zetten, kunnen ervaringsdeskundigen een unieke bijdrage leveren aan de ondersteuning en begeleiding van jongeren. Het is echter van belang dat zij worden ondersteund en begeleid waar nodig om hun werk effectief te kunnen uitvoeren.
Bron: Weerman, A., De Jong, K., Karbouniaris, S., Overbeek, F., van Loon, E., & van der Lubbe, P. (2019). Professioneel inzetten van ervaringsdeskundigheid. Boom uitgevers Amsterdam.
