De jeugdzorg is volop in beweging, ook bij Stichting ROOZ. Samen met gedragswetenschappers Thijs en Jurrien bespreken we enkele belangrijke ontwikkelingen: van normalisering en netwerkgerichte zorg tot een nieuwe kijk op psychisch lijden. Ook bespreken we praktische innovaties zoals e-health, steungroepen en de inzet van ervaringsdeskundigen. Tot slot bespreken we vernieuwende ideeën zoals de Menukaart van Zorg en Open Dialogue.
Normalisering en netwerkgerichte zorg
Een van de grootste trends is de normalisering van zorgvragen. “Met één op de zeven kinderen in de jeugdzorg wordt het systeem onbetaalbaar”, zegt Jurrien. De focus ligt op het verminderen van de inzet van professionele zorg door eerst te kijken naar de omgeving van het kind. Dit wordt community building genoemd, waarbij de zorg zich meer richt op het versterken van het sociale netwerk. “We willen dat familie, vrienden en buren een vangnet vormen,” legt Thijs uit.
Dit sluit aan bij landelijke initiatieven om zorg dichter bij huis te organiseren, zoals het project Opgroeien in een Kansrijke Omgeving (OKO) in de Enka-wijk in Ede. Hier onderzoekt men hoe de wijk zelf oplossingen kan bieden voor zorgvragen, met professionele hulp als laatste optie. Lichte zorg, zoals dyslexiebegeleiding, verdwijnt, en de nadruk komt te liggen op kortere, intensievere interventies.
Een nieuwe kijk op psychisch lijden
Een verschuiving in het denken binnen Stichting ROOZ is de manier waarop we kijken naar psychisch lijden. Waar dit eerder werd gezien als iets dat behandeld moet worden, beschouwen we het nu als een onderdeel van iemands persoonlijkheid. “Psychisch lijden, zoals depressie of perfectionisme, kan een kans zijn voor persoonlijke groei,” vertelt Thijs. “Dit communiceren wij ook naar onze collega’s: kijk anders aan tegen het psychisch lijden van onze cliënten, maar bagatelliseer het daar niet mee” vult Jurrien aan.
Dit sluit nauw aan bij de principes van Acceptance and Commitment Therapy (ACT). ACT gaat ervan uit dat psychisch lijden een natuurlijk onderdeel is van het menselijk leven en richt zich op het leren accepteren van moeilijke emoties en gedachten, in plaats van deze te bestrijden of te vermijden. Bij ACT draait het dus niet zo zeer om het oplossen van problemen, maar om het op een flexibele manier omgaan met problemen.
Zingeving en herstel
Een belangrijk onderdeel van deze nieuwe visie is zingeving. Binnen Stichting ROOZ is er steeds meer aandacht voor de vraag hoe zingeving kan bijdragen aan het herstelproces van jongeren. Dit kan zowel religieus geïnspireerd zijn als vanuit een breder perspectief, zoals maatschappelijke betrokkenheid of persoonlijke waarden. “Zingeving geeft kracht en veerkracht,” benadrukt Jurrien.
E-health en steungroepen
Naast de nieuwe visie op psychisch lijden en zingeving, werkt Stichting ROOZ aan praktische innovaties. We ontwikkelen e-health modules voor jongeren en ouders, zodat begeleiding efficiënter kan plaatsvinden. We brengen jongeren met een individuele hulpvraag in groepjes samen waarin ze elkaar ondersteunen. “Jongeren leren vaak meer van elkaar dan van een begeleider. Dat maakt de groep heel krachtig,” vertelt Thijs.
Daarnaast zijn er steungroepen gestart, waarbij jongeren elkaar in groepsverband ondersteunen. “In de groep gebeuren andere dingen dan in een-op-een begeleiding. Je kan als begeleider van alles tegen de jongeren zeggen, maar als jongeren van elkaar horen dat ze een soortgelijk iets hebben meegemaakt, dan komt er een gesprek op gang. In een ideale situatie kunnen wij als begeleiders op een gegeven moment uitstappen en hebben ze steun aan elkaar. Dat vind ik een hele mooie” vertelt Thijs.
Ervaringsdeskundigheid en co-creatie
Een andere ontwikkeling is de inzet van ervaringsdeskundigen. Hun persoonlijke verhalen en inzichten helpen hulpverleners de uitdagingen van cliënten beter te begrijpen. “Ervaringsdeskundigen kunnen goed uitleggen wat er intern bij cliënten gebeurt, wat het begrip vergroot,” aldus Thijs.
Daarnaast speelt co-creatie een grote rol. Er zijn plannen om met herstelacademies te werken, waarbij ervaringsdeskundigen anderen ondersteunen. Thijs: “Het is nog in ontwikkeling, maar we laten ons hierbij inspireren door ideeën uit de GGZ, zoals het werk van Jim van Os.” Jongeren zijn verantwoordelijk voor hun eigen zorgproces en voelen zich daarmee ook eigenaar van het proces. Ze worden aangemoedigd om anderen te helpen, zowel binnen als buiten de organisatie. Dit versterkt hun zelfvertrouwen en biedt zingeving. “Zo bouwen we samen aan een community,” zegt Thijs. Het doel is om ervaringsdeskundigen vrijwillig anderen te laten ondersteunen, waardoor betaalde zorg meer gericht kan worden op complexe hulpvragen.
Menukaart van Zorg en Open Dialogue
Een ander vernieuwend idee is de “menukaart” van zorg, waarmee cliënten kunnen kiezen uit verschillende vormen van begeleiding. Dit bevordert eigenaarschap en betrokkenheid, en maakt behandelingen meer op maat. Ook werken we met het Open Dialogue-model, dat zich richt op netwerkgericht werken. Bij deze aanpak worden belangrijke mensen uit het leven van de jongere actief betrokken bij het zorgproces, wat leidt tot empathische en effectieve ondersteuning.
Conclusie
Met al deze initiatieven werkt ROOZ aan een meer flexibele en betrokken vorm van jeugdzorg, die gericht is op netwerken, preventie en ervaringsdeskundigheid. “We bouwen aan een toekomst waarin we jongeren niet alleen ondersteunen, maar hen ook in hun kracht zetten,” besluit Jurrien.
